امتحان و ابتلا در بستر حوادث تکوینی و تشریعی از منظر قرآن و سنت

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 طلبه

2 استادیار گروه معارف اسلامی والهیات دانشگاه فرهنگیان ارومیه

1022064/arq.2022.344512.1091

چکیده

قوانین لایتغیر و ثابت در عالم خلقت که همه انسان­ها را در رسیدن به رشد و تعالی هدایت می­کنند، در آیات قرآن به امتحان و گاهی به ابتلا معروفند، با سنّت امتحان و ابتلا استعدادهای بالقوّه و ذاتی انسان فرصت بروز و فعلیّت می­یابند و قاعده لطف و هدایت برای انسان معنا می­گردد. اهمیّت و ضرورت سنّت امتحان تا آن­جا است که از غفلت به بیداری و از جاهلیّت به علم و از عصیان به عبودیّت سوق می­دهد. هدف از این سنّت در قاموس تکوین الهی، یادآوری نظام احسن است که عمل احسن می­طلبد و در ازای آن، رحمت خالق متعال که هدف خلقت است را به انسان ارزانی می­دارد. از داده­های حیات دنیوی و نظام باطنی وجود آنچه حاصل می­شود، امتحان خداوند برای توجّه دادن انسان به نعمات خداوندی و استفاده از استعدادهای بالقوّه برای ارزشمند و قیمتی­کردن وجود و زندگی خویش است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه­ای، به بازیابی و اکتشاف آیات و روایات متقن در بیان گونه­های امتحان و ابتلا در بستر حوادث تکوینی و تشریعی پرداخته است و برای این منظور، از مجموعه تفاسیر قرآن و سنّت نبوی و معصومان علیهم­السلام استمداد طلبیده است. نتایج حاکی از آن است که امتحان­های الهی، نقش مهمی در ایجاد انگیزه و پیشرفت، ترفیع درجه، تطهیر گناهان و آگاهی و بیداری برای توبه و بازگشت به خداوند دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Imtihan and Ibtila' (Exam and Trial) in the Context of Takwini and Tashri'i Events from the Perspective of the Qur'an and the Sunnah

نویسندگان [English]

  • fazel behshtirad 1
  • yousef moghaddasi 2
1 Students
2 AssistanPofessorDepartment of islamik studies Farhangian university Orumieh
چکیده [English]

The immutable and fixed laws in the world of creation, which guide all human beings to achieve growth and excellence, are known as imtihan (exam) and sometimes ibtila' (trial) in the verses of the Qur'an, and with the tradition of trials, human potential and inherent talents have the opportunity to emerge and actualize. Thus, the rule of kindness and guidance (Qaidah al-Lutf) becomes meaningful for humans. The importance and necessity of the tradition of trail is to the extent that it leads from neglect to awakening, from ignorance to knowledge, and from disobedience to worship. The purpose of this tradition in the book of divine creation is to remind the best system that demands the best action and in return, the mercy of the Supreme Creator, which is the goal of creation, is granted to man. Through the evidence of the worldly life and the inner system of existence, what is achieved is God's test in order to pay attention to God's blessings and use potential talents to make his existence and life valuable.
This article, using the descriptive-analytical method and using library sources, has dealt with the research and exploration of authentic verses and narrations in expressing the types of imtihan and ibtila' in the context of Takwini and Tashrir'i events, and for this purpose, it has been benefited from the collection of Qur'an interpretations and Sunnah of the Prophet and the Infallibles, (peace be upon them). The results indicate that divine exams and trials play an important role in creating motivation and progress, promotion, purification of sins and awareness and awakening for repentance and return to God

کلیدواژه‌ها [English]

  • Types of Imtihan and Ibtila' (Exams and Trials)
  • Takwini Events
  • Tashrir'i Events
  • Quran
  • Sunnah
  • * قرآن کریم، مترجم: انصاریان حسین، قم، سازمان تبلیغات اسلامی.

    • آقا محمدی، مرتضی، (1397)، فلسفه ابتلائات از منظر آیات و روایات و عقل، بی­جا، رسول اعظم لاحیاء التراث.
    • ابن أبی الحدید، عبدالحمید، (1404ق)‏، شرح نهج البلاغة، محقّق و مصحّح: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
    • ابن­بابویه، محمد بن علی، (1385)، علل الشرائع، چاپ دوم، قم،کتاب فروشی داوری.
    • ابن­منظور، محمد بن مکرم‏، 1414ق‏، لسان العرب‏، چاپ سوم، محقّق و مصحّح: جمال­الدین میر دامادى‏، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع دار صادر‏.
    • اشکورى، محمد بن على‏، (1373)، تفسیر شریف لاهیجى‏، مصحّح: جلال‏الدین محدّث، تهران‏، دفتر نشر داد.
    • امین، نصرت‏بیگم‏، (1362)، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن‏، ‏بی­جا، بى­نا.
    • بروجردى، محمدابراهیم‏، (1366)، تفسیر جامع، چاپ ششم، تهران‏، بی­نا.
    • بستانى، فؤاد افرام‏، (1375)‏، فرهنگ ابجدى‏، چاپ دوم، مترجم: رضا مهیار، تهران‏، انتشارات اسلامی‏.‏
    • بیگلری، مجتبی، (1380)، ابتلا از دیدگاه قرآن و سنّت، بی­جا، رمز وابسته به شرکت منظومه اندیشه خالقی.
    • پسندیده، عباس، (1391)، رضایت از زندگی، چاپ دهم، مؤسسه فرهنگی دارالحدیث.
    • تهرانی، مجتبی، (1400)، راه­های قبولی در امتحان الهی، بی­جا، مؤسسه فرهنگی مصابیح الهدی.
    • ــــــــــــــــــ، (1400)، ویژگی­های امتحان، مؤسسه فرهنگی مصابیح الهدی.
    • ‏ کامرانیان، عباسعلی، (1395)، نکته­های قرآنی در باره امتحانات الهی از انسان­ها، بی­جا، نور قرآن و اهل بیت (ع).
    • ثقفى تهرانى، محمد، (1398ق)، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، چاپ دوم، تهران، برهان‏.
    • جعفرى، یعقوب‏، (1376)، تفسیر کوثر، قم، مؤسسه انتشارات هجرت.‏
    • جوادی آملی، عبدالله، (1390)، اسلام و محیط زیست، چاپ ششم، قم، اسراء.
    • جیلانى، رفیع­الدین محمد بن محمد‏، (1429ق)، الذریعة إلى حافظ الشریعة (شرح أصول الکافی جیلانى)، محقّق و مصحّح: محمدحسین درایتى، قم، دار الحدیث‏.
    • حرّ عاملى، محمد بن حسن‏، (1409ق‏)، وسائل الشیعة، محقّق و مصحّح: مؤسسة آل­البیت علیهم­السلام‏، قم، مؤسسة آل­البیت علیهم­السلام‏‏.
    • حسینى همدانى، محمد، (1404ق)، انوار درخشان در تفسیر قرآن‏، محقّق: محمدباقر لطفى‏، تهران‏، بی­نا.
    • حمیری، عبدالله، (1413ق)، قرب الاسناد، محقّق و مصحّح: مؤسسه آل­البیت علیهم­السلام، قم، مؤسسه آل­البیت علیهم­السلام.
    • راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1374)‏، مفردات الفاظ قرآن، چاپ دوم، مترجم: غلامرضا خسروى، تهران‏، مرتضوی.
    • رهنما، اکبر، (1389)، «نقادی رویکرد استنتاجدر فلسفه تعلیم و تربیت»، کتابچه نخستین همایش فلسفه تعلیم و تربیت در ایران.
    • زبیدی، مرتضی، (بی­تا)، تاج العروس من جواهر القاموس، قم، دارالفکر.
    • شریفی، صالحه، (1396)، میدان معنایی «ابتلا» در قرآن، چاپ سوم، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
    • صیفکاری کنتکانی، سهیلا، (1398)، تبیین ابزار و بسترهای آزمایش الهی از منظر آموزه­های قرآنی، بی­جا، گنج علم.
    • طباطبایى، سیدمحمدحسین‏، (1374)، المیزان‏ فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، مترجم: محمدباقر موسوى، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
    • طبرسى، فضل بن حسن‏، (1412ق)، تفسیر جوامع الجامع‏، مصحّح: ابوالقاسم گرجى، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
    • طبرسى، فضل بن حسن‏، (بی­تا)، تفسیر مجمع البیان‏، مترجم: حسین نورى همدانى‏، مترجم: احمد بهشتى و جمعی از مترجمان، محقّق: محمد مفتح، تهران، فراهانى‏.
    • طوسى، محمد بن حسن‏، (بی­تا)، التبیان فی تفسیر القرآن‏، مصحّح: احمد حبیب عاملى،‏ بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
    • طیب، عبدالحسین‏، (1369)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، چاپ دوم، تهران‏، اسلام‏.
    • علیزاده، بیوک و ملیحه ملکی، (1390)، «نقش ابتلا به شداید در تقویت روحانی انسان با تأکید بر آرای امام خمینی در شرح چهل حدیث و شرح حدیث جنود عقل و جهل»، پژوهشنامه متین، دوره 13، ش 53، (127).
    • على بن موسى‏، (1406ق)‏، صحیفة الإمام الرضا علیه­السلام‏، محقّق و مصحّح: محمد مهدى نجف، مشهد، کنگره جهانى امام رضا علیه­السلام‏‏.
    • غفاری، ابوالحسن، (1383)، سنّت امتحان در زندگی انسان، بی­جا، مرکز پژوهش­های اسلامی صدا و سیما.
    • فخر رازى، محمد بن عمر، (1420ق)، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت، مکتب تحقیق دار احیاء التراث العربى‏.
    • فخر شاملو، ساره، (1400)، امتحان الهی: ابتلا و آزمون در متون عرفانی و تحلیل آن، بی­جا، دانش آور.
    • فراهیدى، خلیل بن أحمد، (1409ق)‏،کتاب العین‏، چاپ دوم، قم‏، نشر هجرت‏.
    • قرائتى، محسن‏، (1388)، تفسیر نور، تهران‏، مرکز فرهنگى درس­هایى از قرآن.
    • قرشى بنایى، على‏اکبر،1371، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران، دار الکتب الإسلامیة.‏
    • ـــــــــــــــــــــــــ، (1375)، تفسیر احسن الحدیث‏، چاپ دوم، تهران‏، بنیاد بعثت.
    • قرطبى، محمد بن احمد، (1364)، الجامع لأحکام القرآن‏، تهران، ناصر خسرو‏.‏
    • قمى، عباس‏، (1414ق)، سفینة البحار، قم، اسوه‏‏‏.
    • مجلسى، محمد باقر‏، (1403ق)‏، بحار الأنوار، چاپ دوم، محقّق و مصحّح: جمعى از محقّقان‏، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏.
    • مطهری، مرتضی، (1376)، عدل الهی، چاپ یازدهم، قم، صدرا.
    • مکارم شیرازى، ناصر و دیگران، (1371)، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
    • نورى، حسین بن محمدتقى‏، (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، محقّق و مصحّح: مؤسسة آل­البیت علیهم­السلام‏، قم، مؤسسة آل­البیت علیهم­السلام.
    • هاشم­زاده، سیدمحمدرضا، (۱۳۸۹)، فلسفه امتحانات الهی، اصفهان، نقش نگین.