واکاوی روش‌های تربیتی بر مبنای سوره یوسف (مطالعه کیفی)

فرهادیان, فاطمه

doi:1022064/arq.2022.347118.1098

واکاوی روش‌های تربیتی بر مبنای سوره یوسف (مطالعه کیفی)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

فاطمه فرهادیان

مدرس

1022064/arq.2022.347118.1098

چکیده

روش‌های تربیتی یکی از بخش‌های مهم نظام تربیتی اسلامی هستند که مربی با به کارگیری آن‌ها متربّی را از وضع موجود، به وضع مطلوب می‌رساند. در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از روش تحلیل محتوا به استخراج مضامین روش‌های تربیت در سوره یوسف پرداخته شود که با توجّه به ماهیّت موضوع و محدودیّت جامعه پژوهشی، از نمونه‌گیری صرفنظر شده است و کل جامعه تحلیلی (کل آیات سوره یوسف) مورد بررسی قرار گرفته شد. نتایج حاصل از مقولهبندی نشان داد که روش‌های تربیتی در سوره یوسف شامل روش‌های بینشی،گرایشی و کنشی است. روش‌های تربیتی که خاصیّت پیچیده ادراکی داشته باشند، به «بینش و نگرش» و آن‌هاییکه اراده، میل، رغبت و انگیزش نقش دارد به «گرایش» تعریف مى‌شود. بینش و گرایش، موجب پیدایش کنش (رفتار) مى‌‌گردد. بر اساس یافته‌ها، روش‌های کنشی با 51% بیشترین فراوانی، روش‌های بینشی با 28% و روش‌های گرایشی با 21% کمترین فراوانی را در روش‌های تربیتی در سوره یوسف داشته ‌است. در این راستا، روش‌های تغافل و همانندسازی از گروه روش‌های کنشی، سهم بزرگی در پرورش فضایل و اصلاح رذایل متربّی دارد. روشهای محبّت و تکریم از روش‌های گرایشی، روش مؤثّرتری در ایجاد گرایش برای رشد تربیتی فراهم می‌کند و روش‌های موعظه و تذکّر از روش‌های بینشی، نقش بسزایی در بینشسازی متربّی دارد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27833542.1401.2.6.2.7

عنوان مقاله [English]

Analyzing Educational Methods Based on Surah Yusuf (Qualitative Study)

نویسنده [English]

fatemeh farhadyan

teacher

چکیده [English]

Educational methods are one of the important parts of the Islamic educational system, and by applying them, the educator brings the learner from the existing situation to the desired situation. In this research, an attempt has been made to extract the themes of education methods in Surah Yusuf by using the content analysis method, which due to the nature of the subject and the limitation of the research community, the process of sampling has been omitted and the entire analytical community (all verses of Surah Yusuf) was investigated. The results of categorization showed that educational methods in Surah Yusuf include insight, tendency and action methods. Educational methods that have a complex perceptual characteristic are defined as "insight and attitude" and those that involve will, desire and motivation are defined as "tendency". Insight and tendency lead to action (behavior).
According to the findings, action methods with 51% are the most frequent, insight methods with 28% and tendency methods with 21% are the least frequent in educational methods in Surah Yusuf. In this regard, the methods of ignoring and assimilation from the group of action methods have a great contribution in cultivating the virtues and correcting the vices of the learner. Loving and honoring provide a more effective method in creating a tendency for educational growth, as well as preaching and reminding that play a significant role in creating the insight of the learner, even more effective than insight method.

کلیدواژه‌ها [English]

Educational Method
Surah Yusuf
Insight Method
Tendency Method
Action Method

مراجع

* قرآن، ترجمه حسین انصاریان
1. اسحاقی،حسن، (1385)، سلوک علوی، قم، بوستان کتاب.
2. ایمان،محمدتقی و محمودرضا نوشادی، (1390)، «تحلیل محتوای کیفی»، پژوهش، سال سوم، شماره 2، زمستان.
3. اجیه، محمدتقی، (1392)، سبک زندگیبر پایهٔ بندگی، اصفهان، حدیث راه عشق.
4. باقری، خسرو، (1396)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان.
5. حسنزاده، فریبا، (1388)، «پژوهشی پیرامون روش تربیتی محبت در تعلیم و تربیت اسلامی»، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
6. حسینخانی نایینی، هادی، (1387)، «روشهای تربیتی یادآوری نعمتها»، معرفت، شماره 130.
7. حسینی زبیدی،محمدبن محمد، (1414ق)،تاج العروس من جواهر القاموس،تحقیق: علی شیری، بیروت؛ دار الفکر.
8. دلشاد تهرانی، مصطفی، (1377)، سیریدر تربیت اسلامی، تهران، مؤسسهٔ نشر و تحقیقات ذکر.
9. ــــــــــــــــــــــــ،(1379)، مشرب مهر، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
10. ـــــــــــــــــــــــــ،(1382)، روشهای تربیت در نهجالبلاغه، تهران، دریا.
11. زکریایی، محمدعلی، (1390)، فرهنگ مطهر، چاپ سوم، تهران، انتشارات جامعه و فرهنگ.
12. شرفی، محمدرضا، (1396)، مهارت‌های زندگی در سیرهٔ رضوی، مشهد، آستان قدس رضوی.
13. شاملی، عباس، (1379)، «پیشنیازهای بهداشت روانی در سوره مبارکه یوسف (رویکردهای تربیتی و روانشناسی)»، معرفت، شماره 38.
14. طریحی، فخرالدین، (1403ق)، مجمع البحرین، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
15. طبرسی، محمدبن حسن، (بیتا)، التبیان، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
16. طباطبایی، محمدحسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی جامعهٔ مدرسین حوزه علمیهٔ قم.
17. عرسان گیلانی، ماجد، (1304)، درآمدی بر فلسفه تربیت اسلامی، ترجمه: بهروز رفیعی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
18. عباسی ولدی، محسن، (1394)، منِ دیگرِ ما، قم، انتشارات آیین فطرت.
19. غباریبناب، باقر، (1379)، رفتار بخشایشگرانه در نهجالبلاغه، کتاب چهارم، تهران، تربیت اسلامی.
20. فرمهینی فراهانی، محسن، (1379)، فرهنگ توصیفی علوم تربیتی، تهران، اسرار دانش.
21. فائزی، علی، (بیتا)، جایگاه روش‌های تنبیه درتعلیم و تربیت، تهران، قلم.
22. فلاح، محمدجواد و زینب رضایی، (1392)، «روش الگوی ارتباط اخلاقی متقابل والدین و فرزندان با محوریت سوره یوسف»، اخلاق، شماره 34.
23. قرائتی، محسن، (1387)، تفسیرنور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
24. قائمیمقدم، محمدرضا، (1391)، روش‌های تربیتی در قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
25. مصباح، محمدتقی، (1391)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
26. مجلسی، محمدباقر، (1404ق)، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
27. مکارم شیرازی، ناصر، (1387)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتاب الاسلامیة.
28. نجارزادگان، فتح الله، (1388)، رهیافتی بر اخلاق و تربیت اسلامی، قم، نشر معارف.
29. نوریان، محمد، (1389)، تحلیل برنامه درسی دوره ابتدایی ایران، تهران،گویش نو.
30. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، تهران، المکتبة المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریة.
31. Anbiaei, Mohammad Javad, (2009), »The Role of Recreation in Educating Youth and Adolescents from the Perspective of Quran and Traditions«, Qom, Publications of the Holy Quran
Ishaqi, Hassan ,(2006), Alavi Behavior, Qom, Book Garden.