مراتب معنایی «ترس انسانی» به‌عنوان یکی از راهکارهای تربیتی در قرآن با توجّه به سیاق

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشگاه معارف قرآن و عترت اصفهان

1022064/arq.2022.351783.1111

چکیده

ترس از پروردگار یکی از راهکارهای اخلاقی قرآنی در راستای رسانیدن بشر به کمال است. آموزه­های اخلاقی قرآن دارای مراتب معنایی مختلفی هستند. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی واژگان «ترس انسانی» در قرآن و با توجّه به سیاق آیات و روابط هم­نشینی در آن­ها بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که جایگاه این فضیلت در کمال اخلاقی انسان­ها با مراتب معنایی متفاوت چگونه است؟ نتایج این پژوهش حاکی از آن است که ترس از خدا در مراتب گوناگون انسانی برای رسیدن به کمال نقش مهمی دارد؛ زیرا هر کدام از آنان بهره متفاوتی از این فضیلت می­برند. خداترسی پیامبران مقدّمه ایستادگی آنان در برابر اهل باطل گردیده و مستحقّ دریافت بالاترین مرتبه هدایت الهی شده­اند. مؤمنان نیز با پذیرش ولایت الهی، شایسته نیست که هیچ گونه خوفی به خویش راه دهند و از القای نومیدی شیطان و لشکریانش بیمناک باشند. امّا در مقابل، کافران درباره آنچه نباید بیم داشته باشند، همیشه نگرانند و در نتیجه به ورطه­ امنیتی کاذب فرو افتاده و همین باعث خسران آن­ها در دنیا و آخرت می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semantic Levels of "Human Fear" as one of the Educational Strategies in the Quran (According to the Context)

نویسنده [English]

  • Somayyeh Emadi
Isfahan University Of Quran and Etrat Studies
چکیده [English]

Fear of God is one of the moral solutions of the Qur'an in order to bring mankind to perfection. The moral teachings of the Quran have different levels of meaning. This research, with the descriptive-analytical method of the words "human fear" in the Quran and by paying attention to the context of the verses and the cohabitation relationships among them, aims to answer the question that “What is the position of this virtue in the moral perfection of humans with different semantic levels?”
The results of this research indicate that the fear of God plays an important role in various human levels to reach perfection; because each of them benefits differently from this virtue. God-fearing of the prophets became the basis of their standing against the false people and they deserved to receive the highest level of divine guidance. Believers, by accepting God's guadrianship, should not allow themselves any fear and be afraid of Satan and his army's instilling despair. But in contrast, disbelievers are always worried about what they shouldn't be afraid of, and as a result, they fall into the abyss of false security, which causes them to lose in this world and the hereafter

کلیدواژه‌ها [English]

  • Context
  • Signs
  • Cohabitation
  • Quran
  • Fear
  • * قرآن کریم

    • آلوسى، سید محمود، (1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، محقّق: على عبدالبارى عطیة، بیروت، دارالکتب العلمیة‏.
    • ابن­عربی، ­محی­الدین ­محمد، (1422ق‏)، تفسیر ابن­عربی‏، محقّق: سمیر مصطفی رباب، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
    • ابن­فارس، احمد، (1387)، ترتیب مقاییس اللغة، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • ابن­منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت، دارصادر.
    • احمد مختار، عمر، (1386)، معناشناسی، چاپ دوم، مترجم: حسین سیدی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
    • امین‏، سیده نصرت، (1361)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن‏، تهران‏، نهضت زنان مسلمان‏.
    • ایزوتسو، توشیهیکو، (1360)، ساختمان معنایی مفاهیم اخلاقی در قرآن، مترجم: فریدون بدره­ای، تهران، نشر قلم.
    • ـــــــــــــــــــــــــ، (1378)، مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن، مترجم: فریدون بدره­ای، تهران، فرزان.
    • پالمر، فرانک، (1366)، نگاهی تازه به معناشناسی، مترجم: کوروش فوی، تهران، نشر مرکز.
    • راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فى غریب القرآن، بیروت، دارالعلم.
    • رجبی، محمود، (1385)، روش­شناسی تفسیر قرآن، قم، سمت.
    • زمخشری، محمود، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، چاپ سوم‏، بیروت‏، دارالکتاب العربی.
    • سلوی، محمد (1382)، بررسی زبان­شناختی وجوه و نظایر در قرآن، مشهد، به نشر.
    • صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، ‏(1366)، تفسیر القرآن الکریم، قم‏، انتشارات بیدار.
    • صفوی، کوروش، (1387)، درآمدی بر معناشناسی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
    • طباطبایى، سیدمحمدحسین، (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین.
    • طبرسى، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو.
    • طریحی، فخرالدین، ‏(1375)، مجمع البحرین‏‏، چاپ سوم‏، تهران، کتابفروشی مرتضوی.
    • طوسى، محمدبن حسن، (بی­تا)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
    • طیب، سیدعبدالحسین، ‏(1378)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران، اسلام.
    • عبادی، مظفر بن اردشیر، (1374)، التصفیه فی احوال المتصوفه، تصحیح: غلامحسین یوسفی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
    • عسگری، حسن بن عبدالله، (1400ق)، الفروق فی اللغة، بیروت، دارالآفاق الجدیدة.
    • فراهیدی، خلیل بن احمد(1410ق) ، العین، قم: هجرت.
    • فیض کاشانی، محسن، (‏1415ق)‏، تفسیر الصافی‏، تحقیق: حسین اعلمی‏، تهران، انتشارات الصدر.
    • قرائتی، محسن، (1369)، گناه­شناسی، تنظیم و نگارش: محمد محمدی اشتهاردی، بی­جا، پیام آزادی.
    • قرشی، سیدعلی­اکبر، (1377)، تفسیر احسن الحدیث‏، چاپ سوم، تهران، بنیاد بعثت‏.
    • قمی، عباس، (1386)، الدرالنظیم فی لغات القرآن‌الکریم، مشهد، بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
    • گنابادی، سلطان­محمد، (1408ق‏)، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، چاپ دوم، بیروت‏، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏. ‏
    • مصطفوی، حسن، ‏(1360)، التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • مکارم شیرازی، ناصر، (1374)‏، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه‏. ‏
    • میبدی، رشیدالدین، (1371)، کشف الأسرار و عدة الأبرار، چاپ پنجم، تحقیق: علی اصغر حکمت‏، تهران، امیر کبیر.