بازشناسی مهارتهای ارتباطی در قرآن و کارکردهای آن در روابط اجتماعی انسان

سیفعلی‌ئی, فاطمه

doi:1022064/arq.2022.296555.1014

بازشناسی مهارتهای ارتباطی در قرآن و کارکردهای آن در روابط اجتماعی انسان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

فاطمه سیفعلی‌ئی

دکترای علوم قرآن و حدیث گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه ایلام

1022064/arq.2022.296555.1014

چکیده

مهارت‌های ارتباطی از مهم‌ترین و مؤثرترین مهارت‌های زندگی هستند که بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی تأثیر چشم‌گیر دارند. پژوهش حاضر با هدف جستجوی مهارت‌های ارتباطی در قرآن کریم و بیان نقش آنها در بهبود روابط اجتماعی انسان به روش تحلیل محتوا نگاشته شده است. از آنجا که مهارت‌های ارتباطی طیف گسترده‌ای از توانایی‌ها را شامل می‌شود این پژوهش به بررسی مهمترین مهارت‌ها که معمولا در پرسشنامه‌های مهارت‌های ارتباطی به آنها پرداخته شده و در قرآن نیز مورد توجه قرار گرفته است می‌پردازد. این مهارت‌ها شامل: خودآگاهی، توانایی دریافت و ارسال پیام‌های کلامی و غیرکلامی، مهارت گوش دادن، بینش نسبت به فرآیند ارتباط، ارتباط توأم با قاطعیت و مهارت همدلی می‌باشد. این مهارت‌ها با افزایش توانمندی‌های ارتباطی و کاهش میزان خشونت به افزایش کمی و کیفی ارتباطات میان فردی کمک می‌نمایند. کسی که دارای مهارت‌های ارتباطی است خود را به خوبی با محیط تطبیق می‌دهد و در هر شرایطی رفتار مناسب بروز می‌دهد. اما آنکه از مهارتهای ارتباطی برخوردار نیست معمولاً دچار مشکلات رفتاری است که بر روابط اجتماعی او تأثیر می‌گذارد. نتیجه آنکه اگر بتوان فراگرد ارتباط بین انسان‌ها را به درستی بررسی نمود و قوانین حاکم بر آن را دریافت، می‌توان این قابلیت را در فرد ایجاد نمود که در ارتباط با دیگران موفق‌تر عمل نماید. آسیب‌های موجود در روابط را برطرف نموده و روابطی نیکو و حسنه با همگان برقرار سازد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27833542.1400.1.2.3.3

عنوان مقاله [English]

Recognition of communication skills in the Qur'an and its functions in human social relations

نویسنده [English]

fatemeh seyfalie

Doctor of Quranic and Hadith Sciences, Department of Quranic and Hadith Sciences, Ilam University

چکیده [English]

Communication skills are one of the most important and effective life skills that have a significant impact on various aspects of individual and social life. The present study was written with the aim of searching for communication skills in the Holy Quran and expressing their role in improving human social relations through content analysis. Since the communication skills include a wide range of abilities, this study examines the most important skills that are usually addressed in communication skills questionnaires and are also considered in the Qur'an. These skills include: self-awareness, the ability to receive and send verbal and non-verbal messages, listening skills, communication with strictness and empathy skills. These skills help to increase the quantity and quality of interpersonal communication by improving communication skills and reducing violence. A person who has communication skills adapts well to the environment and behaves appropriately in any situation. But those who do not have communication skills usually have behavioral problems that affect their social relationships. The conclusion is that if the process of communication among human beings can be properly studied and the laws governing it can be understood, it is possible to create the ability in a person to be more successful in relation to others, eliminate the harms in connections and establish good relationships with everyone.

کلیدواژه‌ها [English]

Communication Skills
Function
Social Relations
Human Communication
The Quran

مراجع

منابع

*قرآن کریم

*نهج البلاغه
1. اسدی، معصومه، (1387)، صراحت لهجه جیست؟ جام جم، س 9، ش 2383.
2. اشرفی، مهناز؛ منجزی، فرزانه، (1392)، اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی بر میزان پرخاشگری دانش‌آموزان دختر دورۀ متوسطه، پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، ش1، پ4، 27_45.
3. اشرفی‌ریزی، حسن؛ امرایی، مرتضی، بهرامی، سوسن؛ سموعی، راحله، (1391)، مؤلفه‌های مهارتهای ارتباطی و ارتباط آنها با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی در کتابداران دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، فصلنامۀ نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، ش1، 75_90.
4. باردن، لورنس، (1375)، تحلیل محتوا، ترجمه: ملیحه آشتیانی. تهران: دانشگاه تهران.
5. باستانی، قادر، (1386)، اصول وتکنیک های برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، تهران: ققنوس.
6. بانوی امین، نصرت، (1361)، مخزن العرفان در تفسیر قران، تهران: نهضت زنان مسلمان.
7. برقی، احمد بن محمد، (1371)، المحاسن، قم، دارالکتب الاسلامیه.
8. برکو، ری ام؛ ولوین، آندرو دی؛ ولوین، دارلین آر، (1378)، مدیریت ارتباطات: فردی و عمومی، ترجمه: دکتر سید محمد اعرابی و داود ایزدی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
9. بشارتی، محمدعلی؛ خدابخش، محمدرضا؛ فراهانی، حجت‌الله؛ رضازاده، محمدرضا، (1390)، نقش واسطۀ خودشیفتگی در رابطه بین همدلی و کیفیت روابط بین شخصی، روانشناسی کاربردی، س 5، ش1، 7_23.
10. بگیان کوله مرز، محمدجواد؛ پژوهی‌نیا، شیما؛ رضازاده، بابک، (1392)، اثربخشی آموزش گروهی همدلی بر بهبود روابط بین شخصی و خودتنظیمی عاطفی دانش آموزان دارای نشانه های ADHD، روانشناسی مدرسه، ش2. 6-28
11. بولتون، رابرت، (1993)، روانشناسی روابط انسانی: مهارت‌های مردمی. ترجمه: حمیدرضا سهرابی. تهران: رشد.
12. بیگی، خشایار؛ فیروزبخت، مهرداد، (1377)، مهارت‌های اجتماعی در ارتباطات میان فردی، تهران: انتشارات رشد.
13. ثقفی، ابراهیم بن محمد، (بی‌تا)، الغارات، تهران: وزارت ارشاد.
14. حر عاملی ، محمد بن الحسن، (1409)، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت.
15. حرانی ، حسن بن شعبه، (1404)، تحف العقول، قم، جامعۀ مدرسین.
16. حسکانی، عبیدالله بن احمد، (1411)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران: وزارت ارشاد.
17. خسروی، معصومه؛ صباحی، پرویز؛ ناظری، امیر، (1393)، اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی در کاهش احساس تنهایی و افسردگی زنان مطلقه. دانشور پزشکی، ش 112، 31_40.
18. خلعتبری، حسام‌الدین؛ بیگی، مجید، (1396)، اصول اخلاقی ارتباطات کلامی در قرآن، فصلنامۀ علوم خبری، ش 24، 23_33.
19. رشید، خسرو؛ مرادی، آزاده، (1396)، تعیین نقش متغیرهای ارتباطی در پیش‌بینی طلاق عاطفی، پژوهشهای جامعه شناسی معاصر، س6، ش1، 133_151.
20. رضایی، ایرج، (1393)، نقش رفتارهای غیرکلامی در ارتباطات انسانی از منظر آیات و روایات اسلامی، بصیرت و تربیت اسلامی، س11، ش31، 80_92.
21. شعاری‌نژاد، علی اکبر، (1385)، نگاهی نو به روانشناسی انسان سالم، تهران: انتشارات اطلاعات.
22. شیربندی، شکوفه، (1395)، ااصول حاکم بر ارتباطات پیامبر اعظم در دوران مکی، فرهنگ پژوهش، ش22، 67_83.
23. صبورابراهیمی، سیدمحمد، غباری‌بناب، باقر؛ ابراهیمی، آرام، (1394)، اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی کارکردی بر پرخاشگری و رفتارهای تکلیف‌مدار دانش‌آموزان، تعلیم و تربیت استثنایی، ش7، 25-41.
24. صداقت، کامران؛ پورلطف‌الهی، نازلی، (1388)، بررسی رابطۀ مهارت‌های اجتماعی با سازگاری زناشویی زنان شاغل تبریز، مطالعات جامعه‌شناسی، ش3، 73_90.
25. صفاری‌نیا، مجید؛ دهستانی،م هدی؛ فطری، اعظم، (1396)، اثر میانجی همدلی، نشخوار فکری و خشم در رابطه بین خودشیفتگی و فقدان بخشش میان فردی. شناخت اجتماعی، ش2، 143_154.
26. ضیغمی محمدی، شراره؛ حقیقی، سولماز، (۱۳۸۷)، بررسی رابطۀ به‌کارگیری مهارت‌های ارتباطی با ارتباط و همکاری میان پرستاران و پزشکان بیمارستان تأمین اجتماعی البرز کرج در سال ۱۳۸۷، فصلنامۀ علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، ش2، 45-58.
27. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه: سیدمحمدباقر موسوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی .
28. طبرسی، فضل بن حسن، (1360)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات فراهانی.
29. طبرسی، حسن بن فضل، (بی‌تا)، مکارم الاخلاق. تهران: فراهانی.
30. طبری، محمدبن جریر، (1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
31. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، (1414)، الأمالی، قم: دارالثقافه.
32. علیمردانی، صدیقه؛ باغبان، ایران؛ فاتحی زاده، مریم السادات؛ جلالی، محمود،(1384)، مقایسۀ اثربخشی فرآیند داوری و مشاورۀ خانواده بر کاهش تعارض زوجین مراجع‌ کننده به دادگاه‌های خانوادۀ شهر اصفهان، جامعه‌شناسی کاربردی، 2(38)، 137_168.
33. فخررازی، محمدبن عمر، (1420)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
34. فرهنگی، علی‌اکبر، (1380)، ارتباطات انسانی، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
35. قراچه‌داغی، مهدی، (1379)، چگونه خودمان را دوست بداریم؟ تهران: نوین کتاب گویا.
36. قرائتی، محسن، 1383، تفسیر نور، تهران: درس‌هایی از قرآن.
37. قطب، سید، (1412)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
38. کلینی، محمدبن یعقوب، (1407)، الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
39. گل پرور، محسن؛ عریضی، حمیدرضا؛ مدنی قهفرخی، سعید،(1388)، نقش نگرش به رفاه اجتماعی در رابطه همدلی و گرایش اجتماعی با عدالت اجتماعی، رفاه اجتماعی، ش32، 147-162.
40. محدث نوری، میرزا حسین، (1408). مستدرک الوسایل، قم: مؤسسه آل البیت.
41. محسنیان‌راد، مهدی، (1396)، ارتباط‌شناسی، تهران: سروش.
42. مراغی، احمدبن مصطفی، (بی‌تا)، تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
43. مطهری، مرتضی، (1384)، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
44. معین، اطهر؛ عنبری اکمل، کبری، (1388)، احساس تنهایی سالمندان، نقش مهارت‌های ارتباطی، حمایت اجتماعی و ناتوانی عملکردی پرستاری سالمندان، ش2، 29_38.
45. مغنیه، محمدجواد، (1424)، تفسیر الکاشف، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
46. مفضل بن عمر، (بی‌تا)، توحیدالمفضل، تهران: انتشارات وزارت ارشاد.
47. مکارم شیرازی، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
48. میردریکوند، فضل الله؛ اداوی، حمیده؛ امیریان، لیلا؛ خدایی، سجاد، (1396)، بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و افسردگی با نقش میانجی احساس تنهایی در بین سالمندان، پرستاری سالمندان، ش2، 63_75.
49. میکائیلی، نیلوفر؛ رجبی، سعید؛ عباسی، مسلم؛ زمانلو، خدیجه، (1393)، بررسی ارتباط تنظیم هیجان و عواطف مثبت و منفی با عملکرد و فرسودگی تحصیلی در دانشجویان، روانشناسی تربیتی، ش32، 32_53.
50. نجاتی، وحید، (1388)، بررسی ارتباط بین کارکردهای شناختی اجرایی مغز با سلامت روان در سالمندان، مطالعات روانشناختی، ش2، 27-44.
1. Craig-Unkefer, L.A., & Kaiser, A.P.(2002). Improving the social communication skills of at-risk preschool children in a play context. Topics in early childhood special education, copyright: Looks mart.
2. Eisenberg, N. & Miller, D. A. (1987). The relation of empathy to prosocial and related behaviors. Psychological Bulletin, 10: 91-119.
3. Harjie, q & Dickson, d. 2004, skilled interpersonal communication. London: routledge.
54.Kusche, C. A., & Greenberg, M. T. (2001). PATHS in your classroom: Promoting emothonal literacy and alleviating emotional distress. Inj. Cohen (Ed), social emotional learning and the elementary school child: A Guid For Educators New York: Teacher College Press (PP. 140-161).
1. Shiomi, k, matsushima, r. & kuhhlman, d, m. (2000) shiness in segf disclosure mediated by social skill. Sychologicag reports, 86, 333-338.
2. Trobst K.K., Collins R.L., & Embree J.M. The role of emotion in social support provision: Gender, empathy and expressions of distress. Journal of social and Personal Relationships, 2011. 45-62.