آسیب‌شناسی مولفه های نظریه مفسرمحوری در تفسیر قرآن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 سطح چهار تفسیر و علوم قرآن جامعه الزهرا

3 دکترای تخصصی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مفید

1022064/arq.2022.325551.1050

چکیده

چکیده
ازمسائل بنیادین در تفسیر متون دینی به‌ویژه تفسیر قرآن، مسئله فهم است. تقریرهای گوناگونی در حوزه فهم بیان‌شده است. برخی از این تقریرها، مبتنی بر رویکرد مؤلف محوری است برخی دیگر متن محورند و برخی نیز مفسر محورند . مفسر محوری، جایگاه مفسر را فراتر از فهم کننده دانسته و مفسر را در ساخت معنای متن دخیل می‌دانند.هدف این نوشتار تبیین آسیب‌های مولفه های مفسر محوری درمقوله فهم وتفسیر قرآن است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی رهاوردهای کاربست مبانی اندیشه مفسرمحوری درفهم قرآن را بررسی کرده و به بیان آسیب‌های آن پرداخته است.یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که دیدگاه مفسرمحوری باعث آسیب‌هایی چون: نفی حقیقی بودن معنا، انکار حکایت‌گری آن، استقلال متن و نادیده گرفتن نقش مؤلف و عدم باور بر عینیت معنا است. این آسیب ها نیز از مبانی نادرست انسان‌شناسی و پدیدارشناسی گرفته‌شده که واقع‌نما نبوده و اکثراً انسان را در فضای زندگی مادی و غیرواقعی محصور می‌نمایند.

ازمسائل بنیادین در تفسیر متون دینی به‌ویژه تفسیر قرآن، مسئله فهم است. تقریرهای گوناگونی در حوزه فهم بیان‌شده است. برخی از این تقریرها، مبتنی بر رویکرد مؤلف محوری است برخی دیگر متن محورند و برخی نیز مفسر محورند . مفسر محوری، جایگاه مفسر را فراتر از فهم کننده دانسته و مفسر را در ساخت معنای متن دخیل می‌دانند.هدف این نوشتار تبیین آسیب‌های مولفه های مفسر محوری درمقوله فهم وتفسیر قرآن است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی رهاوردهای کاربست مبانی اندیشه مفسرمحوری درفهم قرآن را بررسی کرده و به بیان آسیب‌های آن پرداخته است.یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که دیدگاه مفسرمحوری باعث آسیب‌هایی چون: نفی حقیقی بودن معنا، انکار حکایت‌گری آن، استقلال متن و نادیده گرفتن نقش مؤلف و عدم باور بر عینیت معنا است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pathology of the components of the interpreter-centered theory in the interpretation of the Qur'an

نویسندگان [English]

  • ali fathi 1
  • fatemeh soltan mohammadi 2
  • Hossein Soltan Mohammadi 3
1 Associate Professor, Department of Quranic Studies, Seminary and University Research Institute
2 Level four of Quranic Interpretation and Sciences of Al-Zahra Society
3 PhD in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Mofid University
چکیده [English]

One of the fundamental issues in the interpretation of religious texts, especially the interpretation of the Qur'an, is the issue of comprehension. Various discourses have been made in the field of comprehension. Some of these discourses are based on the author-centered approach, others are text-oriented, and some are commentator-centered. The commentator-centered interpretation considers the position of the interpreter abow the comprehensor, thus the interpreter is to be involved in constructing the meaning of the text. The purpose of this article is to explain the vulnerabilities of the components of interpreter-centered approch in the category of understanding and interpreting the Qur'an. The present study has descriptively-analytically examined the achievements of applying the principles of the interpreter-centered idea in understanding the Qur'an and has expressed its disadvantages. Findings of the research indicate that the interpreter-centered view causes troubles such as: denying the truthness of the meaning, denying its narrativeness, text independence and ignoring the role of the author and not believing in the objectivity of the meaning. These vulnerabilities are also taken from incorrect foundations of anthropology and phenomenology, which are not realistic and often confine human beings in the space of material and unreal life

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretation
  • Hermeneutics
  • Components of Interpreter-Centered Approch
  • Disadvantages of Interpreter-Centeredness
  • Interpreter-centeredness in Qur'anic Interpretation
  1. فهرست منابع

    * قرآن کریم، (1373)، مترجم: محمدمهدی فولادوند، قم، دارالقرآن کریم.

    1. احمدی، بابک، (1393)، آفرینش و آزادی، چاپ هشتم، تهران، گام نو.
    2. اعرافی، علیرضا، (1395)، هرمنوتیک، محقق: علی بخشی، چاپ اول، انتشاراتمؤسسۀ فرهنگی هنری اشراق و عرفان، تهران،
    3. انوری، حسن، (1387)، فرهنگ بزرگ سخن، جلد سه، چاپ پنجم، تهران،انتشارات سخن.
    4. پالمر، ریچارد، (1384)، علم هرمنوتیک، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، چاپ اول، تهران، هرمس.
    5. جعفری، محمد تقی، (1389)، مولوی و جهان‌بینی‌ها، چاپ دوازدهم، قم، مؤسسۀ تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
    6. جوادی آملی، عبد الله، (1389)، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، چاپ سوم، قم، انتشارات مرکز.
    7. حاجی، محمدعلی، (1398)، آسیب‌شناسی تربیت دینی در حیطۀ فردی از منظر نهج البلاغه، جلد چهارم، چاپ دوم، قم، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    8. حسین‌زاده، محمّد، (1380)، مبانی معرفت دینی ،چاپ اول، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    9. دهخدا، علی اکبر، (1373)، لغت‌نامۀ دهخدا، چاپ پنجم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1383)، المفردات فی غریب القرآن، تصحیح: صفوان عدنان، جلد یک، چاپ سوم، داوودی، بیروت، دار الشامیة.
    11. رضایی اصفهانی، محمد علی، (۱۳۸۷)، منطق تفسیر قرآن، چاپ دوم، قم، جامعة المصطفی العالمیة.
    12. زرکشی، بدرالدین محمد، (1410)، البرهان فی علوم القرآن، چاپ اول، بیروت، دار المعرفة.
    13. سروش. عبدالکریم‌، ( 1373)، قبض و بسط تئوریک شریعت، چاپ دوم، تهران، مؤسسه فرهنگی صراط.
    14. ______________، (1376)، حقانیت، عقلانیت هدایت، مجلۀ کیان، ش40.
    15. سعیدی روشن،محمد باقر،(1390) تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن، چاپ اول، قم، پژوهشگاه فرهنگ و ‌‌اندیشه.
    16. طباطبایی محمدحسین، (1386)، قرآن در اسلام، چاپ سوم، قم، بوستان کتاب
    17. _______________، (1396)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، چاپ 26، تهران، انتشارات صدرا.
    18. عرب صالحی، محمد، (1391)، تأثیر هرمنوتیک و مبانی آن بر مباحث اصول فقه، مجلۀ حقوق اسلامی، ش 34، ص 139-165
    19. عمید، حسن، (1374)، فرهنگ عمید، جلد 1، چاپ سوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
    20. فراهیدی، خلیل بن احمد عمر بن تمیم ابو عبدالرحمن، (1409)، العین، چاپ دوم، قم، مؤسسة دار الهجرة.
    21. فیاضی،مسعود، (1400)، اصول فقه و نقد هرمنوتیک فلسفی، چاپ اول، قم، انتشارات فرهنگ و‌ ‌اندیشه اسلامی.
    22. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (1415)، قاموس المحیط، جلد 4 و 11، چاپ چهارم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
    23. قائمی نیا، علیرضا‌، ( 1389)، راز راز متن، فصلنامۀ هفت آسمان، ش 8‌، ص 235-252.
    24. کوزنزهوی، دیوید، (1371)، حلقۀ انتقادی، ترجمه: مراد فرهادپور، چاپ اول، تهران انتشارات گیل.
    25. لاریجانی، محمد صادق، (1370)، معرفت دینی، چاپ اول، تهران، انتشارات مرکز.
    26. مجتهد شبستری. محمد، (1379)، هرمنوتیک کتاب و سنت، چاپ چهارم، تهران، انتشارات طرح نو.
    27. مجلسی، محمد باقر، (1414)، بحارالانوار، چاپ دوم، مؤسسه الوفاء، بیروت.
    28. مختاری، محمدحسین، (1391)، حلقۀ مطالعاتی متن، چاپ اول، تهران، انتشارات مرتضی.
    29. مطهری، مرتضی‌، (1397)، فلسفۀ تاریخ (فلسفه تاریخ در قرآن)، جلد یک، چاپ یازدهم، قم، انتشارات صدرا.
    30. نصری، عبد الله، (1391)، راز متن: هرمنوتیک، قرائت‌پذیری متن و منطق فهم دین، چاپ دوم، تهران، انتشارات سروش.
    31. هادی، قربانعلی، (1388)، نقد مبانی هرمنوتیکی نظریه قرائت‌های مختلف از دین، چاپ اول، قم، نشر المصطفی.
    32. هایدگر، مارتین، (1388)، هستیو زمان‌، مترجم: سیاوش جمادیبوده‌، چاپ سوم، تهران، انتشارات ققنوس.
    33. هولاب،رابرت،یورگن هابرماس، (1375)، نقد در حوزۀ عمومی، مترجم: حسین بشریه، چاپ اول، تهران، نشر نی، ص304-308.
    34. هوی، دیوید کوزنز، (1387)، حلقۀ انتقادی، مترجم: مراد فرهادپور، چاپ سوم، تهران، انتشارات روشنگران.
    35. واعظی، احمد، (1399)، نظریۀ تفسیر متن، چاپ دوم، قم، نشر پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
    36. __________، (1393)، درآمدی بر هرمنوتیک، چاپ هفتم، قم، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و ‌‌اندیشۀ اسلامی.