آسیب‌شناسی روش‌های تبلیغ دینی با محوریت مخاطب‌شناسی از نگاه روایات

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد تفسیر قرآن مجید دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم تهران - ایران

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم تهران - ایران

1022064/arq.2022.324075.1042

چکیده

چکیده
تبلیغ در فرهنگ دینی، تعاریف و مبانی متفاوتی با تبلیغ در فرهنگ غرب دارد و همین موجب می‌شود که در به‌کارگیری روش‌ها، که یکی از ارکان تبلیغ است، مختلف باشند. این روش‌ها بر اساس هر یک از این دو فرهنگ، اقتضائات خاص خود را دارد ضمن آن‌که غفلت از به‌کار بستن صحیح روش‌های تبلیغ دینی نیز با آسیب‌های متعددی همراه است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر آیات و روایات، ضمن برشمردن روش‌های تبلیغی، به آسیب‌های آنها نیز پرداخته می‌شود. در میان روش‌ها، روش کلامی غیرمستقیم از روش‌هایی است که در خطاب‌های قرآنی به‌کار رفته است. همچنین روش پرسش و پاسخ یکی از روش‌های پرکاربرد در سیرۀ معصومان است که وجه امتیاز آن با سایر روش‌ها، توجّه به تفاوت‌های فردی و نیازهای روانی مخاطب است، به‌طوری که مبلّغ، پیام را متناسب با وضعیت مخاطب منتقل می‌کند. همچنین، غفلت از سطح فهم مخاطب و بُعد عملی او، تحقیر مخاطب، تطابق نداشتن رفتار مبلّغ با محتوای تبلیغ او، زیاده‌روی در بشارت یا انذار، ارائۀ پیام به صورت کلیشه‌ای، و شکاف عاطفی میان مبلّغ و مخاطب مهم‌ترین آسیب‌های روش‌های تبلیغ هستند که به منظور ارتقای اثربخشی تبلیغات دینی در جامعه، لازم است به آنها توجه شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pathology of religious propaganda methods with a focus on audience studies

نویسندگان [English]

  • Ruhollah Karimi dardashti 1
  • Reza Amani 2
1 Master student of Holy Quran Interpretation, University of Holy Quran Sciences and Education, Tehran - Iran
2 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Holy Quran University of Tehran, Iran
چکیده [English]

Propaganda in religious culture has different definitions and principles than propaganda in Western culture And this is why they are different in the use of methods, which is one of the pillars of advertising
These methods have their own requirements based on each of these two cultures At the same time, neglecting to use the correct methods of religious propaganda is associated with many harms
In this research, using descriptive-analytical method and relying on verses and narrations, while enumerating the propaganda methods, their harms are also dealt with
Among the methods, indirect verbal method is one of the methods used in Quranic sermons
Also, the question and answer method is one of the most widely used methods in the biography of the infallibles Its advantage over other methods is the attention to individual differences and psychological needs of the audience In such a way that the preacher conveys the message according to the situation of the recipient
Also, neglect of the level of understanding of the audience and its practical dimension, humiliation of the audience, inconsistency of the preacher's behavior with the content of his advertisement, Exaggeration in preaching or warning, stereotyping the message, and the emotional gap between the preacher and the audience are the most important harms of propaganda methods
In order to promote the effectiveness of religious propaganda in society, it is necessary to pay attention to them

کلیدواژه‌ها [English]

  • Challenges
  • Propaganda
  • Method of Religious Da’wah / Tabligh
  • Preacher
  • Study of the Addressee
فهرست منابع
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
نهج‌البلاغه.
1- ابن أبی‌الحدید، عبدالحمید بن هبۀالله، (1404ق)، شرح نهج‌البلاغه، محقق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: مکتبۀ آیۀالله المرعشی النجفی.
2- اثباتی، بهروز، (1389)، آشنایی با روش‌های تبلیغی، تهران: ساقی.
3- اثباتی، بهروز، (1389)، تأملی در مبانی تبلیغ، تهران: ساقی.
4- جوهری، اسماعیل بن حماد، (1376ق)، الصحاح: تاج‌اللغۀ و صحاح‌العربیۀ، محقق: عطار، احمد عبدالغفور، بیروت: دارالعلم للملایین.
5- حسینی آقایی، سیدمحمدتقی؛ صدیق اورعی، غلامرضا، (1394)، آسیب‌شناسی تبلیغ دینی با تأکید بر مخاطبان جوان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
6- حسینی، سید مرتضی، (1385)، اخلاق تبلیغ در سیره‌ی رسول‌الله، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی.
7- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالقلم.
8- ساجدی، ابوالفضل (1395)، دین‌گریزی چرا؟ دین‌گرایی چه‌سان؟، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
9- طباطبایی، سید محمد حسین، (1407ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم.
10- طبرسی، احمد، (1403ق)، الإحتجاج علی أهل اللجاج، محقق: محمدباقر خرسان، مشهد: نشر مرتضی.
11- عباسی مقدم، مصطفی، (1379)، نقش اسوه‌ها در تبلیغ و تربیت، سازمان تبلیغات اسلامی.
12- علوی عاملی، احمد بن زین العابدین، (1385ش)، الحاشیۀ علی أصول الکافی، محقق: صادق حسینی اشکوری، قم: دارالحدیث.
13- عمادزاده، حسین، (1362)، زندگانی معلم کبیر، حضرت امام جعفر صادق(ع)، تهران: انتشارات گنجینه.
14- فرمهینی فراهانی، محسن، (1379)، فرهنگ توصیفی علوم تربیتی، تهران: اسرار دانش.
15- فیض کاشانی، ملا محسن، (1415ق)، تفسیر الصافی، تهران: انتشارات الصدر.
16- قائمی‌مقدم، محمدرضا، (1394)، روش‌های تربیتی در قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
17- کرمی، رضاعلی، (1373)، روش تبلیغ: اصول، مبانی و قالب‌ها، قم: ضریح آفتاب.
18- کریمی، عبدالعظیم، (1397)، راهبردهای روانشناختی تبلیغ (چگونه تبلیغ نکنیم)، تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی ستاد اقامه نماز.
19- کشی، محمد بن عمر، (1409ق)، إختیار معرفة الرجال‏، محقق: محمد بن الحسن طوسى؛ حسن مصطفوى، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
20- کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، محقق: علی اکبر غفاری؛ محمد آخوندی، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
21- مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
22- مطهری، مرتضی، (1390)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
23- مطهری، مرتضی، (1387)، سیری در سیره‌ی نبوی، تهران: انتشارات صدرا.
24- معین، محمد، (1386)، فرهنگ معین، تهران: انتشارات ادنا.
25- همایون، محمدهادی، (1374)، تبلیغات یک واژه در دو حوزه فرهنگی، سازمان تبلیغات اسلامی