تحلیل محتوایی روایات تفسیری پیرامون مواجهه ظالمان با مرگ

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی سطح چهار رشته تفسیر تطبیقی جامعه الزهرا قم - ایران

1022064/arq.2022.327542.1056

چکیده

همه موجودات مرگ را می‌چشند اما نحوه مواجهه با مرگ برای ظالمان،کافران و منافقان با دیگر افراد متفاوت است. تنها منبع برای شناخت نحوه رؤیایی این افراد با مرگ، قرآن کریم است و برای فهم دقیق آیات نیز باید روایات تفسیری ذیل آن‌ها، مورد مطالعه، تحلیل و تبیین قرار گیرد. از این ‌رو این پژوهش، با روش نقلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به تحلیل و ارزیابی روایات تفسیری پیرامون مواجهه انسان‌های ظالم با مرگ می‌پردازد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که حال همه انسان‌ها در هنگام قبض روحشان یکسان نیست، بلکه افرادی مانند کافران، منافقان و ظالمان قبض روحشان با سختی و همراه با تحقیر و سرزنش است برخلاف مومنان و صالحان که مرگشان با راحتی و آسایش است. برخی افراد در هنگام مرگ درخواست می‌کنند مرگشان به تأخیر بیفتد تا حج، زکات، صدقه‌ای انجام نداده‌اند، به‌ جای آورند و مقصود از دو بار مرگ برای کفار در قرآن کریم، دو بار عذاب الهی برای آنان است. همچنین لسان روایات تفسیری در مورد اینکه چه کسانی توبه‌شان مورد پذیرش نیست، نیز اختلاف داشت، اما این اختلاف، دلیلی بر ضعف یا مردود دانستن این روایات نیست؛ بلکه می‌توان گفت که همه این روایات تفسیری صحیح هستند؛ چراکه آیه مفهوم عامی دارد و این روایات تفسیری در پی تطبیق این مفهوم کلی بر برخی مصادیقش هستند که از جمله آن مصادیق توبه افراد در هنگام مرگ، توبه افراد در زمان دیدن عذاب الهی، توبه فرد بداخلاق ، توبه کافران و توبه افراد چهل روز قبل از برپایی قیامت و... است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Content analysis of interpretive narrations about the oppressors facing death

نویسنده [English]

  • Akram Sadat Seyyedi
Student of the fourth level of comparative interpretation of Al-Zahra Society of Qom - Iran
چکیده [English]

All beings taste death, but the way of facing death for oppressors, infidels and hypocrites is different from other people. The only source for understanding how these people dream of death is the Holy Quran, and in order to understand the verses accurately, the interpretive narrations below them must be studied, analyzed and explained. Therefore, this research, using the narrative method and using library sources, analyzes and evaluates interpretive narratives about the encounter of oppressive human beings with death. The findings of the study indicate that not all human beings are the same when their souls are taken, but people like infidels, hypocrites and oppressors take their souls with difficulty and with humiliation and blame, unlike the believers and the righteous whose death is easy. At the time of death, some people ask for their death to be delayed so that they do not perform Hajj, Zakat, or almsgiving, and the meaning of the two deaths for the infidels in the Holy Qur'an is twice the divine punishment for them. The language of the interpretive narrations also differed as to who their repentance was not accepted, but this difference is not a reason for the weakness or rejection of these narrations; Rather, it can be said that all these narrations are correct interpretations; Because the verse has a general meaning and these interpretive narrations seek to apply this general concept to some of its examples, such as the repentance of people at death, the repentance of people when they see the divine punishment, the repentance of the immoral person, the repentance of infidels and the repentance of people forty days ago. It is from the resurrection and so on.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretive Narrations
  • Death
  • Oppressor
  • Hypocrite
  • Infidel
  • منابع

    قرآن کریم، ترجمه مکارم شیرازی.

    • ابن‌بابویه قمی (شیخ صدوق)، محمد بن علی، (1387)، عیون اخبارالرضا، 2 جلد، تهران، نشر جهان.
    • ابن‌بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی، (بی‌تا)، علل الشرائع،2 جلد، چاپ اول، نجف، منشورات المکتبه الحیدریه.
    • ابن‌بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی، (1361)، معانی الاخبار، چاپ اول، قم، جامعه مدرسین.
    • ابن‌بابویه، محمد بن علی، (‌1395 ق)، کمال‌الدین و تمام النعمة، 2 جلد، چاپ دوم، تهران، اسلامیه.
    • ابن منظور، محمد بن مکرم، (۱۴۱۴ ق)، لسان العرب، 15 جلد، چاپ سوم، بیروت، دار صادر.
    • ابن‌بابویه، محمد بن علی، (1413 ق)، من لایحضره الفقیه، 4 جلد، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.‌
    • آذرنوش، آذرتاش، (بی‌تا)، فرهنگ معاصر عربی فارسی، چاپ ششم، تهران، بی‌نا.
    • بحرانی، هاشم بن سلیمان، (1415 ق)، البرهان فی تفسیر القرآن،5 جلد، چاپ اول، قم، نشر مؤسسه بعثت، قسم الدراسات الإسلامیة.
    • برازش، علی‌رضا، (1394)، تفسیر اهل‌بیت علیهم‌السلام،18 جلد، چاپ اول، تهران، انتشارات امیرکبیر.
    • برغانی، محمد صالح، (بی‌تا)، تفسیر بحرالعرفان و معدن الایمان، 17 جلد، نسخه خطی یا چاپی قدیمی، قم، کتابخانه آیت الله بروجردی.
    • بهشتی‌پور، حسن، (1394)، آموزش گام‌به‌گام روش‌های تحلیل سیاسی، تهران، صداوسیمای جمهوری اسلامی (سروش).
    • جزایری، سید نعمت‌الله، (۱۴۰۴ ق)، النور المبین فی قصص‌الانبیاء و المرسلین، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
    • جوان فکر، اسماعیل و امیری، جهاندار، (1392)، جزوه تخصصی مشاغل خبری (تعاریف کلی).
    • حرّعاملی، محمد بن الحسن، (۱۴۱۲ ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه،30 جلد، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
    • حسینی استرآبادی، سید شرف‌الدین، (۱۴۰۹ ق)، تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره، قم، جامعه مدرسین.
    • حلّی، احمد بن فهد، (۱۴10 ق)، عده الداعی و نجاح الساعی، چاپ سوم، تهران، دار الکتاب الاسلامی.
    • حلّی، سید ابن طاووس، رضی الدین، علی، (‌1406‌ ق)، فلاح السائل و نجاح المسائل، چاپ اول، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.‌
    • حویزی، عبدعلی بن جمعه، (1415 ق)، تفسیر نور الثقلین، 5 جلد، چاپ چهارم، قم، نشر اسماعیلیان.
    • دهخدا، علی‌اکبر، (1377)، لغت‌نامه، 16 جلد، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412 ق)، مفردات الفاظ قرآن، چـاپ اول، بیروت، دارالقلم.
    • راوندی کاشانی، فضل‌الله بن علی، (بی‌تا)، النوادر، مترجم: احمد صادقی اردستانی، چاپ اول، تهران، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور.
    • زبیدی، محمد بن محمد مرتضی، (1414 ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، 20 جلد، چاپ اول، بیروت: دارالفکر.
    • سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، (2000 م)، ترتیب سورالقرآن، چاپ اول، بیروت، لبنان، مکتب الهلال.
    • سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، (1404 ق)، الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور، 6 جلد، چاپ اول، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌العظمی مرعشی.
    • شعیری، محمد بن محمد، (1363)، جامع الأخبار، چاپ اول، قم، انتشارات رضی.
    • شیخ طوسی، محمد بن حسن، (1385)، الأمالی شیخ الطوسی، چاپ دوم، تهران، موسسه البعثه.
    • طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، (۱۴۱۷ ق)، العروة الوثقی، 6 جلد، چاپ اول، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
    • طباطبایی، سید محمدحسین، (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: محمدباقر موسوی،20 جلد،‌ چاپ پنجم، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    • طباطبایی، سید محمدحسین، (1382)، اصول عقاید و دستورات دینی، قم، بوستان کتاب،
    • طباطبایی، سید محمدحسین، (1390 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، 20 جلد ‌، چاپ دوم، لبنان- بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، دفتر انتشارات اسلامی.
    • طبرسی، فضل بن حسن، (1372)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، 10 جلد، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو.
    • طریحی، فخر الدین، (1375)، مجمع البحرین، چاپ سوم، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوی.
    • علیزاده، مهدی، (1389)، اخلاق اسلامی (مبانی و مفاهیم)‌، چاپ اول، قم، دفتر نشر معارف.
    • عیاشی، محمد بن مسعود، (1380 ق)، التفسیر (تفسیر العیاشی)، 2 جلد، چاپ اول، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة.
    • فاضل لنکرانی، محمدجواد، (۱۳۹۶)، «تفسیر موضوعی پیرامون آیات معاد»، جلسه سوم،http://fazellankarani.com/persian/lessons/20808.
    • فیومی، احمد بن محمد، (بی‌تا)، المصباح المنیر، چاپ اول، قم، منشورات دار الرضی.
    • قرشی، سید علی‌اکبر، (1412 ق)، قاموس قرآن، چاپ ششم، 6 جلد، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • قطب راوندی، سعید بن هبه الله، (1405 ق)، فقه القرآن، 2 جلد، چاپ دوم، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی (ره).
    • قمی، علی بن ابراهیم، (1404 ق)، تفسیر القمی، 2 جلد، چاپ سوم، قم، دار الکتاب.
    • کلینی، محمد بن یعقوب، (۱۳۶۳)، الکافی، ۱۵ جلد، چاپ اول، قم، دارالحدیث.
    • مازندرانی، ابن شهر آشوب، (1369 ق) رشید الدین، محمد بن علی: متشابه القرآن و مختلفه- بیان المشکلات من الآیات المتشابهات، 2 جلد، چاپ اول، قم، دار البیدار للنشر.
    • مجلسی، محمدباقر، (1363)، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، 26 جلد، چاپ دوم، تهران، دار الکُتُب الإسلامیّه.
    • مجلسی، محمدباقر، (1404 ق)، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء.
    • مدیر شانه چی، کاظم، (1378)، علم الحدیث و درایه‌الحدیث، چاپ چهاردهم، قم، جماعه المدرسین،
    • مصطفوی، حسن، (۱۳۶۰)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم،6 جلد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر.
    • معین، محمّد، (1379)، فرهنگ فارسی معین،6 جلد، چاپ شانزدهم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
    • مفید، محمّد بن محمد، (۱۴۱۳ ق)، اوائل المقالات، چاپ دوم، قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید.
    • مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، (1374)، تفسیر نمونه،27 جلد، چاپ اول، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
    • مهریزی، مهدی، (1389)، «روایات تفسیری شیعه؛ گونه شناسی و حجیت»، علوم حدیث، شماره 55، ص 3 -36.
    • نراقی، ملامهدی، (۱۳۸۵)، جامع السعادات، مترجم: کریم فیض، (بی چا)، قم، انتشارات قائم آل محمد، ج 2، ص 338
    • نصیری، علی، (1383)، حدیث‌شناسی، چاپ اول، قم، انتشارات سنابل.
    • نوروزی، مجتبی و بخشی نیا، مرضیه، (1399)، «بررسی آیه 11 سوره غافر و ارتباط آن با بحث رجعت با رویکرد پاسخ به شبهات»، فصلنامه تفسیر پژوهی، سال هفتم، شماره چهاردهم.
    • نوری، حسین بن محمدتقی، (1408 ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل،30 جلد، چاپ اول، بیروت - لبنان، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء.